منتقد (نه مخالف)، مستقل (نه جناحی)

بسم الله الرّحمن الرّحیم

شنیدم میثم زمان آبادی مطلبی را در صفحه ی شخصی یکی از شبکه های اجتماعی نوشته با مضمونز انتقادی در مورد سبک عزاداری ها در محرم نوشته بوده با تحت عنوان اگر اشتباه نکنم «به هیأت مذهبی نیازمندیم...». نفهمیدم دقیقاً به چه دلیل برخی از دوستان دیگر به وی شدیداً انتقاد کرده بودند. به نظرم نقدشان بیشتر نوعی بهانه جویی بود برای حمله ی سیاسی تا اختلاف نظری عقیدتی؛ چون آن کسانی که برای وی نظر گذاشته بودند و نامشان را شنیدم، تا آن جا که بنده می شناسمشان، هم با کفش دزدی در هیأت مخالفند و هم با سینه زنی برهنه میانه ای ندارند و نیز با سطحی نگری در هیأت ها علقه ای نمی توانند داشته باشند.

هرچه گشتم عین متن مطلب را در اینترنت نیافتم؛ از آن جا که عضو شبکه های اجتماعی -جز گوگل پلاز- نیستم، دسترسی به مطلبش ندارم. مطلبش را یکی از دوستان برایم خواند. متنی متوسط بود متشکل از حدود 9 بند که هیچ یکی از بندهایش جز یک مورد، پر بیراه نبود؛ نقدی بود تند ولی مشفقانه در راستای اصلاح نحوه ی عزاداری مان. مثلاً نوشته بود، به هیأتی نیازمندیم که وقتی می خواهیم کفش هایمان را جلو درش در بیاوریم، نگران دزدیدن کفش هایمان نباشیم، هیأتی که آقایان در آن برهنه نشوند و امثال این گونه انتقادات. تنها موردی که با تعالیم اسلامی منافات داشت، این بود که وی ذکر کرده بود که به هیأتی نیازمندیم که در آن، سخنران مراسم، صحبت های سیاسی نکند و فقط سخنرانی مذهبی ایراد نماید؛ این مورد صریحاً ضد امر به معروف و نهی از منکر است که امام حسین (ع) بنا بر فرمایش خودشان، برای احیای آن قیام کرده اند. البته شاید منظورش از سخنرانی مذهبی، توسط مداح بوده و نه سخنران و آن هم از جنس اظهار نظرهای بی سر و ته افراد سطحی نگر و نه تحلیل گر؛ مانند همان اظهار نظرهای رکیک، سخیف و ناشی از غلیان های غیر الهی از درون به برون.

طبیعتاً وقتی یک سخنران -که الحمد لله معمولاً در کشور ما روحانی است- بخواهد به امر به معرف و نهی از منکر بپردازد، هنگامی که پا را فراتر از نقد مردم بگذارد، باید مسئولین را نقد کند که نقطه ی عطف امر به معروف و نهی از منکر، همین نقد حاکمان و مسئولان است.

اما آن چه باعث شد در این باره بنویسم، دغدغه ای بود که چندین سال است ذهنم را مشغول کرده و امسال با دوباره فرا رسیدن ایام عزیز محرم و شرکت در مراسم سوگواری سالار شهیدان، امام حسین (ع)، دغدغه ام جانی دوباره یافت.

در محافل خصوصی و محلی، بسیار دیده ایم که هنگام عزاداری و سینه زنی، برخی پیراهن از تن به در می کنند و برهنه سینه می زنند. از همان ابتدا، این نحوه ی عزاداری را مخلصانه و در شأن مراسم امام حسین (ع) و حضارش نمی دانستم.

یک بار با یکی از صمیمی ترین دوستانم که هیأتی، حزب اللّهی و اهل تعمق و تدبر بود، در این باب بحث کردم. عزاداری که تمام شد، گفتم: "می پسندی برهنه سینه می زنند؟"    گفت: "خودم دوست ندارم برهنه سینه بزنم، هیچ وقت هم نزدم، ولی آنان این گونه می پسندند. شاید حال و هوای خاص خودشان را دارند و بنا بر مقتضیات حالشان، این گونه سینه می زنند. مجلس مردانه بود؛ به نظرم اشکال شرعی ندارد برهنه سینه بزنند."    گفتم: "اگر می خواهند برهنه سینه بزنند، بروند در خانه و تنهایی برهنه شوند و هرگونه خواستند عزاداری کنند. بله! اگر بخواهیم در نظر بگیریم که چون از طرفی در مجلس خانم ها نیستند، و از دیگر سو آقایان در استخر جلوی یکدیگر کم پوشش اند، پس نتیجه می گیریم که در این جا هم اگر کم پوشش باشند اشکالی ندارد، سخت در اشتباهیم! چرا؟ چون آقایان در حضور آقایان هم باید حجاب داشته باشند؛ حجاب فقط مختص خانم ها نیست. تا آن جا که ضرورتی ندارد، باید همه پوشیده باشند؛ در استخر نمی توان با لباس تن به آب زد، اما این جا که استخر نیست."

خلاصه هیچ کدام قانع نشدیم، ولی خوشبختانه مرجع تقلید هر دو ما، آیت الله مکارم شیرازی (حفظه الله) بود. گفتم: "حالا که این طور است، از آیت الله مکارم استفتاء می گیرم؛ مطمئنم می گوید بلا اشکال نیست. یا می گوید حرام است و یا حداقل مکروه." او هم موافقت کرد.

استفتاء زیر را به بخش استفتائات سایت آیت الله مکارم ارسال کردم. معمولاً پس از دو تا سه روز، استفتاء توسط دفتر ایشان پاسخ داده می شود، ولی در یک صورت است که این استفتاء حتی تا بیش از یک هفته نیز زمان می برد و آن وقتی است که شخص آیت الله به سؤال بخواهند پاسخ دهند. این سؤال نیز مشمول این قاعده شد؛ چون سؤالی جدید بود پیش از این در سایت موجود نبود و پرسیده نشده بود، به همین دلیل توسط شخص ایشان پاسخ داده شد:

سؤال:

بسم الله الرّحمن الرّحیم

 با اهداء سلام و احترام خدمت مرجع عالی قدر و شجاع اسلام، جناب آقای آیت الله العظمی مکارم شیرازی

در ایام عزیز محرم، در عزاداری ها اعمالی انجام می شود که در مکروه یا مستحب بودن و یا مباه بودن آن شک دارم. مثلاً عده ای در مراسم عزارداری هنگام سینه زنی پیراهن از تن به در کرده و بالا تنه را برهنه می کنند. آیا این عمل شایسته است؟ اگر شایسته است، پس چرا امثال شما عالی مقامان این چنین نمی کنید؟  

 با تشکر.

 با آرزوی عمر طولانی و با عزت روز افزون.

 یا حق!

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: 

بسم الله الرحمن الرحيم

:: با اهداء سلام و تحيت؛

عزاداری خامس آل عبا (علیه السلام) از مهم ترین شعایر دینی و رمز بقای تشیع است؛ ولی باید به گونه ای برگزار گردد که موجب وهن مذهب نگردد و آسیبی به بدن وارد نشود، و مدّاحان محترم از اشعار کفر آمیز یا آلوده به شرک یا مضامینی که در شأن حضرات معصومین(علیهم السلام) و پیروان آنان نیست خودداری ورزند، و استفاده از آلات موسیقی مناسب مجالس لهو و فساد جایز نیست، و برهنه شدن به هنگام عزاداری در صورتی که در حضور زنان باشد حرام و اگر زنان هم نباشند در شأن این مجالس نیست.

سخن آخر: مجلس امام حسین (ع)، گود زور خانه نیست؛ حرمت دارد، علت دارد، هویت دارد. زورخانه بی هویت نیست، ولی کربلا خانه ی عشق است نه گود زورخانه. حرمتش به اندازه ی حرمت خود کربلاست، چون برای احیای واقعه ی کربلاست. علتش احیای علت کربلاست؛ یعنی احیای امر به معروف و نهی از منکر. هویتش گره خورده است به هویت شیعه که دل در گرو حق طلبی و آرمان گرایی دارد.

بعد التّحریر:

همین یادداشت در سایت خبری-تحلیلی «تریبون مستضعفین»

همین یادداشت در سایت خبری-تحلیلی «حفا نیوز»