منتقد (نه مخالف)، مستقل (نه جناحی)

بسم الله الرّحمن الرّحیم

شفاف، احسان رستگار: حدود سه ماه پیش، یادداشتی در وبلاگ درج شد با عنوان زد و خورد و چاقوکشی در سینما آزادی در «انتهای خیابان هشتم» که بیشتر گزارش و خبر بود تا تحلیل. تحلیل و نظرم را سعی کرده بودم در همان شرح ما وقع منعکس کنم. سعی کرده بودم ثابت کنم که چگونه موضوعی اگر در فیلمی اغراق آمیز و غرض ورزانه مطرح شود، می تواند اثراتی متشنج و تکان دهنده داشته باشد. لب کلام آن گزارش این بود که مضمون چندش آور فیلم «انتهای خیابان هشتم»، همان اتفاق چاقو کشی و زد و خورد و بیرون زدن رگ گردن هر کسی است که اندکی با غیرت آشنا باشد و اندکی غیرت داشته باشد.

دیروز فرمانده ی نیروی انتظامی، اسماعیل احمدی مقدم و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سید محمد حسینی به درخواست کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و پیشنهاد اولیه ی علی مطهری در مجلس حاضر شدند تا پاسخگوی دغدغه های فرهنگی و اجتماعی نمایندگان ملت باشند.

7 نفر از نمایندگان دغدغه های فرهنگی و اجتماعی نمایندگان را مطرح کردند که علی مطهری نکاتی را مطرح کرد که برخلاف دیگر نمایندگان -که مباحث مد نظرشان کلی بود- خیلی مصداقی و موردی به مقوله ی سینما و فرهنگ پرداخت. ایشان در میان صحبت هایشان اشاره کردند به چند فیلم که دو مورد آن شدیداً ذهنم را مشغول کرده بود و به نظرم دو نمونه از بدترین فیلم های تاریخ سینمای ایران هستند در حالی که ممکن است چنین عقیده ای چه در میان نخبگان و چه مردم وجود نداشته باشد ولی فارغ از نظر دیگران، نظر بنده این است. این دو فیلم «انتهای خیابان هشتم» و «شبانه روز» هستند.

از بدترین فیلم هایی که تا کنون در سینمای ایران ساخته شده -نه این که بنده دیده ام یا نه، به جرأت می گویم که ساخته شده- دو فیلم شبانه روز و انتهای خیابان هشتم هستند که در کمال تعجب تهیه کننده ی هر دوی این فیلم ها، سید جمال ساداتیان (صاحب و مؤسس مؤسسه ی بشرا فیلم) است. طبق معمول هم در هر دو فیلم حامد بهداد حضور دارند. اصولاً ساداتیان یکی از کار ویژه هایش ساخت فیلم هایی با موضوع خیانت است. گویی وظیفه اش تا به جهانیان بگوید که "آن مردم جهان! بدانید که ایرانیان خیلی به هم خیانت می کنند!" یا این که "ای جهانیان! بدانید که ما ایرانیان هم دست کمی از شما نداریم و اگرچه از جهات اقتصادی و فناوری از شما عقبیم، ولی از جهت خیانت و ناهنجاری های اجتماعی، از همه ی شما گوی سبقت را ربوده ایم چون اصولاً دزدان خوبی هم هستیم". آقای ساداتیان این جملات را نگفته، ولی اگر در یکی از فیلم هایش بگوید، اصلاً تعجب نخواهم کرد. فیلم برف روی کاج ها را هم وی تهیه کنندگی کرده و نیز فیلم هفت دقیقه تا پاییز را. اگر دقت کنیم، می بینیم که در چند سال اخیر، سید جمال ساداتیان، حامد بهداد، صابر ابر و تا حدی مهناز افشار و ترانه علیدوستی است.

 در این یادداشت اصلاً قصد واکاوی و کالبد شکافی و ریز بینی نیستم؛ صرفاً در حد تیز بینی کفایت می کنم چون وقت کافی نیست برای نوشتن در باب مسائل خیلی جزئی این چنین موضوعاتی. به نظرم کلی گویی در برخی مباحث، بهترین راه بیان است.

یک نکته در حاشیه: در سینما هر جا اسمی از خیانت آمد، گوش هایتان را تیز کنید؛ چون به احتمال قوی آن فیلم که موضوعش خیانت است، یا یک سر آن حامد بهداد است، یا سید جمال ساداتیان، یا صابر ابر، یا مهناز افشار و یا همه ی موارد. همان طور که هر جا اسم پوچ گرایی و هزیان گویی به میان می آید، نمی توان نام عبدالرضا کاهانی، مهتاب کرامتی، مهران احمدی را ندید یا نشنید. اخیراً هم که همیشه پای رضا عطاران در این چنین موضوعاتی در میان است.

دست مریزاد به علی مطهری که این گونه شجاعانه فیلم هایی هم چون شبانه روز و مخصوصاً «انتهای خیابان هشتم» را که بسیار هم طرفدار دارند را این گونه رد می کند. در زیر بخشی از صحبت های علی مطهری را در روز سه شنبه 13 تیر 91 که در صحن علنی مجلس قرائت شد را می توانید مطالعه فرمایید:

"عضو کمیسیون فرهنگی مجلس اضافه کرد: در فیلم «شبانه‌روز» آن‌قدر روابط نامشروع و خیانت‌ها در هم تنیده است که معلوم نیست زنی که باردار است پدر فرزندش کیست؛ فیلم «انتهای خیابان هشتم» هم فیلمی است که خیانت را به نحوی به تصویر می‌کشد که مخاطب هم به خشم می‌آید. مضمون فیلم این است خواهری که مدتی است نامزد کرده برای نجات جان برادرش و به دست آوردن پول دیه حاضر شده که تن‌فروشی کند و انتهای فیلم هم با صحنه‌ای که دوربین منتظر برقراری رابطه این زن برای نجات برادر محکوم به اعدامش است به پایان می‌رسد؛ واقعا چه نیازی به ساخت این‌گونه فیلم‌ها است؟!

مطهری اظهار داشت: با وجود این فیلم‌ها نیازی به وجود شبکه فارسی 1 که مروج روابط جنسی میان زنان شوهردار و غیره است نداریم؛ اما باید بدانیم که اشکال کار در کجاست.

وی افزود: اشکال کار در مرحله تصویب فیلمنامه‌ها و نبود نظارت در مراحل مختلف ساخت فیلم است که بعد از ساخت فیلم می‌گویند چون هزینه‌ سنگینی شده پس مجبوریم مجوز اکران بدهیم تا پولش را دربیاورد که مثال آن فیلم‌های «عصر جمعه» و «آتشکار» است. 

مطهری گفت: فیلم «آتشکار» را اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس هشتم مشاهده کردند و به اتفاق آراء به آن نظر منفی دادند و وزارت ارشاد قول داد که این فیلم اکران نشود و اگر مجبور به اکران شدند تبلیغ تلویزیونی نکنند ولی فیلم هم اکران شد و هم تبلیغ تلویزیونی."

در ادامه وقتی نوبت به وزیر فرهنگ و ارشاد رسید، وی در جواب انتقادات علی مطهری این گونه از خود دفاع کرد:

"شما فکر می کنید تمام فیلمنامه هایی که به ارشاد ارسال می شود، مجوز می گیرد؟ نیمی از فیلم هایی که به ارشاد می آید به دلیل این که مغایر با شئونات جامعه اسلامی می دانیم سلب مجوز می شود و حتی وقتی فیلمی که در جشنواره اکران می شود در سینماهای کشور اجازه اکران پیدا نمی کند هر چند که کارگردان این فیلم چهره ای به ظاهر انقلابی و موجهی داشته باشد."

در جواب آقای وزیر باید گفت که اگر این اوضاع سینما که سرشار است از ابتذال و تبیین و تبلیغ خیانت چرا باید روی پرده های سینما جولان بدهد؟!