منتقد (نه مخالف)، مستقل (نه جناحی)

مصاحبه
زمان: 20 مهر 1357 / 9 ذى‏القعده 1398
مکان: پاریس، نوفل‏لوشاتو
موضوع: آیندۀ حکومت اسلامى ایران
مصاحبه کننده: خبرنگاران بى.بى.سى. و تلویزیون تجارتى بریتانیا در پاریس
...
ـــ سؤال: [هفتۀ گذشته که من و دیوید پرمن، به پاریس رفتیم، آیت‏اللّه‏ خمینى در مصاحبه‏اى براى بخش فارسى بى.بى.سى. توضیحات بیشترى در این باره داد.]
- جواب: باید این رژیم برچیده بشود و پس از آن، با یک رفراندم عمومى، شخصى روى کار بیاید براى حکومت موقت؛ و به آراى عمومى رجوع بشود براى تشکیل یک مجلس؛ و تمام احکامى که از مجلس بگذرد و تمام مسائلى که در مجلس بگذرد، آن مسائل مطابق با اتکاى به ملت است. و تغییر، یک تغییر طبیعى است از یک حکومت و سلطنت غیرقانونى به یک حکومت و رژیم قانونى.
ـــ [آقا ممکن است توضیح بفرمایید که مقصود از حکومت اسلامى جمهورى اسلامى چیست؟ و عدۀ زیادى در ایران گفتند که مى‏خواهیم برگردیم به قانون اساسى ایران؛ در این مورد ممکن است توضیحاتى لطف بفرمایید؟]
- برگشت به قانون اساسى، همان برگشت به رژیم سلطنتى منحط است که امرى است کهنه شده و ارتجاعى؛ و این قابل برگشت نیست. و اشخاصى که مى‏گویند مى‏خواهیم برگردیم در اقلیت واقع هستند؛ و تمام ملت از سرتاسر کشور فریاد مى‏زنند که ما حکومت اسلامى مى‏خواهیم. و اما رژیم اسلامى و جمهورى اسلامى، یک رژیمى است متکى بر آراى عمومى و رفراندم عمومى و قانون اساسى‏اش قانون اسلام و باید منطبق بر قانون اسلام باشد؛ و قانون اسلام مترقى‏ترین قوانین است، و قانون اساسى آن مقدار که مطابق با این قانون مترقى است آنها بر جاى خود باقى مى‏ماند و آن مقدار که مخالف با این است ـ به حکم خود قانون اساسى ـ قانونیت ندارد؛ و بسیارى موادش، موادى بوده است که با سرنیزه تحمیل شده است و آنها باید ساقط بشود.
... 

مصاحبه
زمان: 23 شهریور 1357 / 11 شوال 1398
مکان:  نجف
موضوع: مسائل مختلف جهان و ایران
مصاحبه کننده: خبرنگاران رادیو ـ تلویزیون فرانسه (چاپ شده در روزنامۀ فیگارو)
...
سؤال: [دریافت شما از حکومت اسلامى چیست؟ آیا منظور این است که رهبران مذهبى، حکومت را خود اداره کنند؟ مراحل این حکومت کدام است؟]
جواب: خیر. منظور این نیست که رهبران مذهبى خود حکومت را اداره کنند. لکن مردم را براى تأمین خواسته‏هاى اسلام رهبرى مى‏کنند؛ و چون اکثریت قاطع مردم مسلمان هستند، حکومت اسلامى از پشتیبانى آنان برخوردار شده و متکى به مردم مى‏گردد.

ـــ [چگونه است که به دنبال فراخوان شما، مردم ایران چنان انبوه به کوچه‏ها مى‏ریزند؟]
ـ چون ملت، ما را خدمتگزار به اسلام و کشور مى‏داند و ما مسائلى را طرح مى‏کنیم که سالهاست در نهاد ملت است و بدین جهت است که ما بیان کنندۀ خواسته‏هاى ملت هستیم و از طرفى هر چه از دستگاه شاه و دولت دیده‏اند برخلاف مصالح اسلام و کشور بوده است و تظاهرات بى‏سابقۀ چند ماه اخیر به دنبال دعوت ما، تظاهراتى ملى و اسلامى است و ناچار همۀ اقشار ملت در آن شرکت مى‏کنند و در حقیقت رفراندمى است بر ضد رژیم که قهراً آن را غیرقانونى اعلام مى‏کند.
...
ـــ [نظر شما دربارۀ قول آقاى امینى[1] چیست، آنجا که به مخبر «لوموند» مى‏گوید اگر نخست‏وزیر شود، تقاضاى مهلت مى‏کند تا این کشور را از بن‏بست خارج سازد؟]
ـ  کسى صلاحیت دارد ایران را از بن‏بست خارج کند که در بین مردم پایگاهى داشته باشد، و کسانى که چنین نیستند نمى‏توانند موفق باشند.

 این طرحى را که ما دادیم ایشان مى‏گوید که این طرح اصلاً همان قضیۀ تجزیه است. اینکه همۀ مردم دارند مى‏گویند حکومت اسلامى، یعنى یک حکومتِ تجزیه شده! و همه در همۀ اطراف مملکت یکصدا دارند مى‏گویند ما حکومت اسلامى مى‏خواهیم، این معنى لاتجزیه است؛ این معنى این است که همه یک چیز مى‏خواهند. تجزیه معنایش این است که یک دسته یک چیزى را بخواهند و یک دسته یک چیز، یک دسته یک چیز دیگر. ...

زمان: 20 آبان 1357 / 10 ذى‏الحجه 1398
مکان: پاریس، نوفل‏لوشاتو
موضوع: زنان و سیاست خارجى در نظام آیندۀ ایران
مصاحبه کننده: خبرنگار مجلۀ القومى‏العربى

ــــ [تماسهایى که رهبران مخالفین با شما گرفته‏اند نتیجه‏اش مثبت بوده است یا منفى؟]
ـ ملت ایران خواسته‏هاى خود را که عبارت از سرنگونى سلطنت پهلوى و برچیده شدن نظام شاهنشاهى و برقرارى حکومت اسلامى است، اعلام کرده است و من جمهورى اسلامى را به ملت ایران پیشنهاد کرده‏ام که بعد از سقوط شاه به آراى عمومى مى‏گذاریم و هیچ گروه و شخصى نمى‏تواند با خواست ملت ایران، مخالفت کند و الاّ محکوم به نابودى است. و رهبران مخالفین هم با آنچه من گفته‏ام موافقت کرده‏اند.

مصاحبه
زمان: 22 آبان 1357 / 12 ذى‏الحجه 1398
مکان: فرانسه، نوفل‏لوشاتو
موضوع: جمهورى اسلامى متکى به قانون اسلام است
مصاحبه‏کننده: خبرنگار روزنامۀ فرانسوى لوموند

ـــ [حضرتعالى مى‏فرمایید که بایستى در ایران، جمهورى اسلامى استقرار پیدا کند و این براى ما فرانسوى‏ها چندان مفهوم نیست. زیرا که جمهورى مى‏تواند بدون پایۀ مذهبى باشد. نظر شما چیست؟ آیا جمهورى شما بر پایۀ سوسیالیسم است؟ مشروطیت است؟ بر انتخاباتى استوار است؟ دموکراتیک است؟ چگونه است؟]
ـ اما جمهورى، به همان معنایى است که همه جا جمهورى است. لکن این جمهورى بر یک قانون اساسى‏اى متکى است که قانون اسلام است. اینکه ما جمهورى اسلامى مى‏گوییم براى این است که هم شرایط منتخب و هم احکامى که در ایران جارى مى‏شود اینها بر اسلام متکى است، لکن انتخاب با ملت است و طرز جمهورى هم همان جمهورى است که همه جا هست.

زمان: 24 آبان 1357 / 14 ذى‏الحجه 1398
مکان: فرانسه، نوفل‏لوشاتو
موضوع: اوضاع عمومى ایران قبل و بعد از انقلاب
مصاحبه‏کننده: خبرنگار روزنامۀ آلمانى دنیاى سوم

... ـــ [پس از سرنگونى رژیم شاه، چه نوع حکومتى را پیشنهاد مى‏کنید؟ آیا شما در صدد حفظ نظام سلطنتى در چارچوب قانون اساسى و همچنین حفظ سلطنت پهلوى هستید؟ شما چه نوع حکومتى را ترجیح مى‏دهید؟]
ـ ملت ایران خواستار حکومت اسلامى است، و من جمهورى اسلامى متکى به آراى مردم را پیشنهاد کرده‏ام و سلطنت پهلوى و یا نظام شاهنشاهى چیزى است که ملت ایران طى بیش از یک سال گذشته عموماً آن را نفى کرده‏اند و هرکس با آن موافق باشد، خائن به ملت ایران است. ...

مصاحبه
زمان: 3 آبان 1357 / 22 ذى‏القعده 1398
مکان: پاریس، نوفل‏لوشاتو
موضوع: اوضاع آیندۀ ایران
مصاحبه کننده: خبرنگار خبرگزارى فرانسه

[از قرار، ترجیح شما یک جمهورى اسلامى است. از قول شما گفته‏اند که کار رژیم سلطنتى به استبداد مى‏کشد، با وجود این هستند رژیمهاى جمهورى اسلامى که از بعضى از رژیمهاى سلطنتى استبدادى‏ترند. در این باره چه نظر دارید؟]
ــ     دولتهاى استبدادى را که وجود دارند نمى‏توان حکومت اسلامى خواند تا شما بتوانید سلطنتى آن را با جمهورى آن مقایسه کنید. رژیم اسلامى با استبداد جمع نمى‏شود. آن رژیمهاى جمهورى هم‏که استبدادى هستند دراسم جمهورى هستند ودرمحتوا سلطنتى.

زمان: 4 آبان 1357 / 23 ذى‏القعده 1398
مکان: پاریس، نوفل‏لوشاتو
موضوع: محتواى سیاسى و اجتماعى رژیم اسلامى
مصاحبه کننده: خبرگزارى رویتر (انگلیسى)

ــ     [درصورتى‏که شاه‏استعفابدهد،رژیم جدید چگونه خواهد بود، آیا علما خود حکومت خواهند کرد؟]
ــ     علما خود حکومت نخواهند کرد، آنان ناظر و هادى مجریان امور مى‏باشند. این حکومت در همۀ مراتب خود، متکى به آراى مردم و تحت نظارت و ارزیابى و انتقاد عمومى خواهد بود.